Dil ve Öğrenme Stratejileri

 Dil Nedir?

Dil diğer bir deyişle lisan; insanların kendilerini ifade etmelerini ve birbirleriyle anlaşmalarını sağlayan, sözlü, yazılı veya sembollü bir araçtır. Konuşulan ilk dilin geçmişi tam olarak bilinmemektedir fakat ilk yazılı dilin, M.Ö. 3200’lere uzanan Sümerce ve eski Mısır dili olduğu bilinmektedir.

Dil Neden Önemlidir?

Dil, toplumun en önemli sosyal varlığıdır ve toplum kültürü için de oldukça önemlidir. Dil, insanları birbirine bağlayan kaynaştırıcı bir bağdır. Duygu ve düşüncelerin ifade edilmesine yardımcı olur.

 Dünyada En Çok Konuşulan 10 Dil

Dünyada güncel olarak konuşulan 6500’den fazla dil olduğu tahmin edilmektedir. Dünyada anadil olarak en çok konuşulan diller ve konuşan sayıları 2019 yılı için şu şekildedir [12]:

1.  Mandarin - 918 milyon
2.  İspanyolca - 480 milyon
3. İngilizce - 379 milyon
4. Hintçe - 341 milyon  
5. Bengalce - 300 milyon 
6. Portekizce - 221 milyon
7. Rusça - 154 milyon
8. Japonca - 128 milyon
9. Batı Punjabi Dili- 92.7 milyon
10. Marathice - 83.1 milyon 

Şekil 1. Ülkelerin Resmi Dilleri [5]

 Dil Öğrenmenin Faydaları

Günümüzde yeni bir dil öğrenmenin sağlayacağı faydalar hakkında hemen hemen herkesin fikirleri bulunmaktadır. Yeni bir dil öğrenmek, beyni geliştirir ve demansı (bunamayı) geciktirir. Öyle ki iki dillilik, alzheimer hastalığına yatkın kişilerde hastalığı yaklaşık 5 yıl ertelemektedir [2]. Hafızayı güçlendirir ve multitasking de denilen birden fazla işi yapabilme durumunu pekiştirir. İki dillilik, yeni dili öğrenmekte olan bireyin ana dilini de geliştirir ve onun yeni kültürler tanımasına olanak verir.

İki dil bilmek ve bunun insan yaratıcılığına olan etkisiyle ilgili en çok alıntı yapılan araştırmalardan biri, 24 çalışmanın 20'sinde iki dil bilen insanların yaratıcılık ölçütlerinde tek dil bilenlerden daha üstün olduğunu bildiren Ricciardelli'nin incelemesidir [10]. Bu çalışmaya benzer şekilde, Konaka, farklı düşünme becerileri gerektiren görevlerde tek dil bilen yaşıtlarına kıyasla 9-11 yaşlarındaki (Japonca ve İngilizce konuşan) iki dil bilen çocukların daha avantajlı olduğunu bulmuştur [3].

Dil Öğrenmede Yaşın Önemi 

Birçok uzmana göre yaş ile dil öğrenme rahatlığı arasında doğrudan bir ilişki bulunmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri'nde MIT tarafından yürütülen yeni bir araştırma, ikinci dil öğrenmek gibi yeni bir beceri edinmenin zorlaştığı kritik bir dönem olduğunu gösteriyor. Araştırmaya göre ana dili İngilizce olan ve yeni bir dil öğrenmek isteyen birisi için maksimum performans 10 yaşına kadar alınabilir. 10 yaşından küçük çocuklar, bilgiyi daha kolay özümseyebilir ve yeni dilde başarılı olabilir. 18 yaşın altındaki gençler, yeni bir dilin gramerine (dil bilgisine) hakim olma konusunda hâlâ büyük beceri gösterebilirler, ancak bu noktadan sonra işler daha da zorlaşmaya başlar [1].

Küçük yaştaki öğrenciler için bu genel ve kademeli avantaja ek olarak, dikkate değer bir niteliksel fark da vardır: Dil öğrenme konusunda yetenekli olan yetişkinler bile, dil bilgisini doğru ve tutarlı bir şekilde kullanma konusunda gençlerden farklıdır. Bu bireyler, geniş kelime dağarcığı, uygun stil ve karmaşık dil bilgisi kullanma konusunda inanılmaz derecede iyi olsalar da bazı basit dilbilgisi kurallarında bile zaman zaman zorlandıkları görülmektedir.

Örneğin, birçok yetişkin öğrenci, “yürüyor” ve “yürürler” arasındaki ayrımı tam olarak öğrenememektedir. Sadece birkaç kez karşılaşılan kelimeler kolayca anlaşılabilirken, basit ve çok sık kullanılan dilbilgisi kurallarında hata yapılabildiği görülmektedir [11].

 Dil Öğrenmenin Zararları

Özellikle küçük yaştaki öğrenciler için, birden fazla dile maruz kalmanın hem olumlu hem de olumsuz etkileri olabilir. “Eğer sanal bir ortam varsa ve çocuk zorlanıyorsa istemediği halde dil öğretiliyor ise dezavantaj oluşabilir. Ebeveynlerin ikisinin de ana dili aynı ise ve sonradan yabancı dil öğrendikleri halde çocukla doğduğu andan itibaren birisi yabancı dil konuşuyorsa bu durum büyük bir duygusal boşluğa yol açabilir. Çocuk, ebeveyninin sesindeki sıcak, samimi ve duygusal mesajları alamayacaktır. Eğer doğal ortamda çocuk birden fazla dile maruz kalıyorsa bu durumda herhangi bir sıkıntı olmaz” [9].

Dil Öğrenme Stratejileri

Dil öğrenme stratejileri, dil öğrenecek kişinin ihtiyaçlarına göre değişmekle birlikte çok karışık da olabilir. Bununla ilgili uzun yıllardır birçok uzman, çeşitli strateji sınıflandırma yöntemleri oluşturmaktadırlar. Rubin, O’Malley’S, Oxford ve Stern stratejileri bunlardan en popüler olanlardır. Stern, dil öğrenme stratejilerini 5 madde halinde sınıflandırmıştır. Bunlar aşağıdaki gibidir[13]:

1. Yönetim ve Planlama Stratejileri 
2. Bilişsel Stratejiler
3. İletişimsel - Deneyimsel Stratejiler
4. Kişilerarası Stratejiler
5. Duyuşsal Stratejiler 

1- Yönetim ve Planlama Stratejileri 

Bu stratejiler, dil öğrenecek bireyin kendi kendini geliştirmesi ve sorumluluk alması ile ilgilidir. Birey, dil eğitmeninin danışanı olduğunda ve eğitmen tarafından desteklendiğinde kendi planlamasının geliştirilmesi için sorumluluk alma yeteneğine sahiptir. Birey; makul hedefler belirlemeli, uygun metodoloji ve kaynak seçimleri yapmalıdır. Başarısını önceden belirlenmiş hedef ve beklentilere göre değerlendirerek özverili bir çalışma içerisine girmelidir.

 2- Bilişsel Stratejiler

Bu stratejiler, dil öğrenecek bireyin fiziksel veya dijital materyalleri öğrenme veya hatırlama yeteneklerini geliştirmektedir. Stern'e göre bilişsel stratejiler şunlardır:

• Açıklama/Doğrulama
• Tahmin/Tümevarımsal Çıkarım
• Tümdengelimsel Akıl Yürütme
• Uygulama
• Ezberleme
• İzleme

3- İletişimsel - Deneysel Stratejiler 

Bu stratejiler, dil öğrenecek bireyin, çeşitli el hareketleriyle veya farklı sözcükler kullanarak kendini ifade etmesi ile ilişkilidir. Ayrıca birey, karşısında onay alabileceği biri varsa onaylanmak için tekrar tekrar aynı kelimeleri de sarf edebilir. Başka bir deyişle iletişim stratejileri, bilgi aktarımı için sözlü veya sözsüz bir iletişim içerir. Amaç, iletişim sürecini kesintiye uğratmaktan kaçınmaktır.

4- Kişilerarası Stratejiler

Stern'e göre, kişilerarası stratejiler, bireylerin gelişimini izler ve performanslarını değerlendirir. Ayrıca öğrencilerin hedef dilin kültürüne aşina olmaları da gerekmektedir.

5- Duyuşsal Stratejiler

Açıkça görülmektedir ki dil öğrenme sürecinde, dil öğrenme ve kavrama yeteneği daha iyi olan insanlar çeşitli duyuşsal stratejiler kullanırlar. Bazen yeni bir dil öğrenmek sinir bozucu ve zor olabilir. Bireyde yabancılık ve kafa karışıklığı hissi uyandırabilir. Öte yandan, dili iyi öğrenenler, bu duyguların nispeten farkındadırlar; yabancı dile, onu konuşanlara ve öğrenme etkinliklerine karşı olumlu bir eğilim göstermeye çalışırlar. Bireyler bu tartışmalı duygularla yüzleştiklerinde ve olası hayal kırıklıklarına dikkat ederek eğitime yeterli özeni gösterip daha rahat bir öğrenim süreci geçirebilmektedirler.

Dil Öğrenme Metodları

Dil öğrenmek için çok fazla kaynak bulunmaktadır. Dilbilimciler tarafından desteklenen dil öğretme uygulaması olan “Lingualift”’in hazırladığı listede temelde 12 adet  metot bulunmaktadır.Bu metotlar ise [7]:

• Çevrimiçi kurslar
• Kelime pratiği
• Konuşma pratiği
• Yazma pratiği
• Okuma alıştırması
• Eğitici oyunlar
• Podcast'ler, müzik ve radyo
• Vodcast'ler ve video blogları
  
• Çok dilli bloglar
• Dil öğrenimi ile ilgili kitaplar
• Forumlar ve topluluklar
• Sözlükler ve çeviri          

Bu metotlar haricinde de metotlar bulunmaktadır. Yeni bir dil öğrenmek isteyen bireyin, kendi gelişimine en uygun olacak metotları seçerek  eğitime başlaması uygun olacaktır.

Henüz 2000 yılında Lee K. bu gelişimden şu şekilde bahsetmiştir: “Eğitim sistemimizde yabancı dilleri anlayan ve konuşabilen nesiller yetiştirmek amaçlanıyorsa hayatın her alanında kullandığımız teknolojilerden yararlanmamız gerekmektedir. Bilgisayar destekli eğitim almanın, öğrenciler için bireyselleştirilmiş bir öğrenme ortamı oluşturduğu ve onları motive ettiği bilinmektedir” [6].

Hangi Dil Tercih Edilmeli?

Bu konuda araştırma yapıldığında birçok kaynakta benzer diller ön plana çıkmaktadır. Bunun sebebi, bu dillerin konuşulma oranı ve zorlukları bununla birlikte konuşan ülkelerin sosyo-kültürel ve ekonomik yapılarıdır. Yeni öğrenilecek dil için seçim yaparken tüm bu sebeplerin yanında, bireyin kültürel merakı ve dilin ona faydalarını da göz önünde bulundurup o şekilde seçim yapması gerekmektedir. Dilbilimciler tarafından desteklenen kaynaklardan olan Busuu’nun 2021 yılında en çok tercih edilen yabancı diller listesine bakıldığında [4]:

• Arapça
• Fransızca
• Almanca
• Hintçe
• Mandarin
• Portekizce
• İspanyolca

görülmektedir.

Dünyada ikinci dil olarak en çok tercih edilen dillere bakıldığında ise [8]:

1. İngilizce – 978.2 milyon
2. Arapça – 274 milyon
3. Hintçe – 258.3 milyon
4. Mandarin – 198.7 milyon
5. Fransızca – 187.4 milyon
6. Urdu – 161 milyon
7. Endonezce – 155.4 milyon
8. Rusça – 104.3 milyon
9. İspanyolca – 71.5 milyon
10. Almanca – 58.5 milyon           

bu liste görülmektedir.

Sonuç

Yeni bir dil öğrenmenin kişisel gelişim anlamında çok fazla faydası bulunmaktadır. Dil seçimi konusunda hassas davranılmalı, iyi bir araştırma yapılmalı ve birçok kriter göz önünde bulundurularak dil seçimi yapılmalıdır. Kişinin kendine en uygun metodu bulması ve ondan sonra eğitimine başlaması çok daha sağlıklı olacaktır. Dil öğrenmenin çeşitli zorlukları olsa da doğru çalışma metodu, sorumluluk bilinci ve gerekli özen ile dil öğrenmek daha kolay bir hal alabilmektedir.

Kaynaklar

[1]  Burlacu, A. (2018, 2 Mayıs). What’s the best way to learn a new language? TECHTIMES. [Blog post]. 26.10.2021 tarihinde https://www.techtimes.com/articles/226621/20180502/whats-the-best-age-for-learning-a-new-language.htm adresinden alındı.

[2] Craik, F.I.M., Bialystok, E. ve Freedman, M. (2010). Delaying the onset of Alzheimer disease: Bilingualism as a form of cognitive reserve. American Academy of Neurology, 75(19). doi: https://doi.org/10.1212/WNL.0b013e3181fc2a1c

[3] Konaka, K. (1997). The relationship between degree of bilingualism and gender to divergent thinking ability among native Japanese-speaking children in the New York area. (Dissertation Abstracts International).

[4] Lawley, A. (2021, 14 Ocak). 7 best language to learn in 2021 (& why they’re useful). Busuu Blog. [Blog post]. 26.10.2021 tarihinde https://blog.busuu.com/best-languages-to-learn/ adresinden alındı.

[5]  Emreculha (2009). Konuşulan resmi diller. Vikipedi.

26.10.2021’de https://tr.wikipedia.org/wiki/Dil#/media/Dosya:Worldlanguage.gif adresinden erişildi.

[6] Lee, K. (2000). English teachers’ barriers to the use of computer-assisted. The Internet TESL Journal, 6(12), 1-18

[7]  Lingualift. 100 best language self-learning resources. [Website]. 26.10.2021 tarihinde https://www.lingualift.com/blog/best-language-learning-resources/ adresinden alındı.

[8] List of languages by total number of speakers. (2021). 26.10.2021 tarihinde https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_languages_by_total_number_of_speakers adresinden alındı.

[9] Nazifoğlu, A. (2017, 21 Şubat). Birden çok dil öğrenmenin çocuğa zararı olur mu? Ailebebektv. [Website post/video]. 24.10.2021 tarihinde https://www.ailebebektv.com/birden-cok-dil-ogrenmenin-cocuga-zarari-olur-mu-642.html adresinden alındı.

[10] Ricciardelli, L.A (1992). Creativity and bilingualism. Journal of Creative Behavior, 26(4), 242-254. doi: http://doi.org/10.1002/j.2162-6057.1992.tb01183.x

[11] Schmid, M. (2016, 8 Şubat). At what age is it easiest to learn a second language? The Conversation. [Website post]. 26.10.2021 tarihinde https://theconversation.com/at-what-age-is-it-easiest-to-learn-a-second-language-53840 adresinden alındı.

[12] Simons, G. (2019, 21 Ocak).Welcome to 22nd edition. Ethnoblog. [Blog post]. 26.10.2021 tarihinde https://www.ethnologue.com/ethnoblog/gary-simons/welcome-22nd-edition adresinden alındı.

[13] Stern, H.H. (1992). Issues and Options in Language Teaching. Oxford: OUP.

 

 Yazar: Orçun Holta

Editör: Berna Kurt, Fatma Güldoğan, Özlem Salman